За процесот на утврдување на Новозаветниот канон

Новиот Завет е еден од примарните извори за појавата, развојот и ширењето на христијанството во периодот од I – II век. Новиот Завет е всушност збирка (кодекс) од 27 текстови, од кои четири се евангелија, еден е текст за делата на апостолите напишан од апостолот Лука, потоа, 21 послание и едно откровение напишано од апостолот Јован Богослов.

Според црковната традиција, новозаветните текстови се датираат најдоцна до 80 – 90 година. Сепак, науката, иако генерално се согласува со ова датирање, поместувајќи ја единствено горната граница на датирањето на текстовите до 120 – 130 година, смета дека чинот на утврдувањето на официјалниот канон бил спор процес, тесно поврзан со борбата против ересите.

Уште во првите години по формирањето на првите христијански црковни заедници (првата е формирана во Ерусалим непосредно по вознесението на Исус Христос) се појавила потребата од зацврстување на единството меѓу нив. Ова со цел како би можеле да се одбранат, не само од нападите на ортодоксните хебрејски групи, а почнувајќи од времето на Нерон (54 – 68) и посебно на Трајан (98 – 117) од нападите на римските власти, туку и од разните еретички учења во рамките на христијанството. За таа цел Црквата морала да определи единствена црковна хиерархија, да утврди единствени канонски библиски текстови и да востанови единствено правоверно христијанско учење.

Од особено значење во зацврстувањето на единството на правоверната Црква и нејзините црковни општини ширум Империјата, било утврдувањето на канонските библиски текстови.

Новозаветните текстови биле напишани на старогрчки јазик. Единствено, според кажувањето на Папијас од Хиреаполис (Papias Hierapolitanus Episcopus, Fragmenta ex Exposit. Oracolum Dominic, III, B), а пренесено кај Иринеј Лионски (Irenaeus, Contra Haereses, III, 1, B) и Евсевиј Кесариски (Eusebius, Historia Ecclesiastica, V, VIII, A), само Евангелието според Матеј било напишано на хебрејски јазик, иако досега, за жал, е сочувана, единствено, неговата старогрчка верзија.

Според податоците содржани во делото Canones Ecclesiastici (XLVII, 85), како и според податоците од т.н. Мураториев фрагмент, може да се претпостави дека веќе во втората половина на II век, правоверната Црква го утврдила списокот на новозаветни текстови кои ги сметала за автентични и канонски. Сите останати текстови, пред се од гностичка провиниенција – евангелија, посланија, откровенија и сл. – биле прогласени за неавтентични и еретички.

И покрај релативно големата сигурност на претпоставката дека во втората половина на II век бил утврден новозаветниот канон, сепак, Св. Атанасиј Велики е првиот сосема сигурен извор каде целосно, на едно место, се спомнати сите новозаветни текстови. Станува збор за неговото 39-то по ред писмо, испратено по повод Велигден, а датирано во 367 година. (S. Athanasius, Epistola Festali, Epistola XXXIX, 5) Во писмото, Атанасиј Велики ги набројува сите 27 новозаветни текстови.

Од сево ова може да се претпостави, дека најрано во втората половина на II век, а најдоцна до 367 година бил утврден новозаветниот канон во денешниов облик. Но и покрај ова, Источната (Православна) и Западната (Римокатоличка) црква комплетниот канон на Стариот и Новиот Завет формално – правно го потврдиле на Трулскиот собор одржан во Цариград од 1-ви септември 691 г. до 31-ви август 692 година.